आपली गुंतवणूक गोठवू नये म्हणून ३१ मार्चपर्यंत म्युच्युअल फंडांसाठी आपले नॉमिनी अपडेट करा

२०२२-२३ या आर्थिक वर्षाचा शेवट काही आठवड्यांत चव्हाट्यावर येत असल्याने आपले वैयक्तिक वित्त आणि गुंतवणुकीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी अनेक निर्णय घ्यावे लागतील. सर्वप्रथम, म्युच्युअल फंडांसाठी हे महत्वाचे आहे की आपण 31 मार्च 2023 रोजी आर्थिक वर्ष 2022-23 संपण्यापूर्वी आपला स्थायी खाते क्रमांक (पॅन) आपल्या आधारशी लिंक करा. जर तुमचे पॅन तुमच्या आधारशी लिंक नसेल तर 1 एप्रिल 2023 पासून तुमच्या म्युच्युअल फंड पोर्टफोलिओमधील सर्व आर्थिक व्यवहारांवर बंदी असेल.

याशिवाय आपल्या म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीच्या नॉमिनेशनचा तपशील 31 मार्च 2023 पर्यंत सादर करणे आवश्यक आहे. या मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन न केल्यास आपली म्युच्युअल फंड गुंतवणूक गोठलेली किंवा निष्क्रिय होऊ शकते.

बहुसंख्य गुंतवणूकदारांच्या गुंतवणुकीच्या पोर्टफोलिओमध्ये म्युच्युअल फंडांचा पाया म्हणून समावेश करण्यात आला आहे. बाजारातील अस्थिरता असूनही आपल्या गुंतवणूकदारांना चांगला परतावा देण्यात बेस्ट म्युच्युअल फंड यशस्वी झाले आहेत आणि निष्क्रिय उत्पन्नाचा विश्वासार्ह स्त्रोत म्हणूनही विकसित झाले आहेत. म्युच्युअल फंड रिडेम्प्शन आणि त्यानंतरच्या सब्सक्रिप्शनशिवाय एका युनिटहोल्डरकडून दुसर् या युनिटमध्ये हस्तांतरित केले जाऊ शकत नाहीत. तथापि, म्युच्युअल फंड वारसा स्वरूपात हस्तांतरित केले जाऊ शकतात. यासाठी युनिटधारकाने युनिट खरेदीसाठी सुरुवातीच्या अर्जाच्या वेळी किंवा नंतरच्या तारखेला योग्य नामांकन देणे महत्वाचे आहे.

म्युच्युअल फंडात नॉमिनेशन म्हणजे काय?

म्युच्युअल फंडांच्या सुरुवातीपासूनच प्रत्यक्ष अर्जावर नॉमिनी नेमण्याचा कॉलम आहे. हे युनिट धारकास अशा व्यक्तीस नामनिर्देशित करण्याची परवानगी देते जी नातेवाईक किंवा कायदेशीर वारस दार असू शकते किंवा असू शकत नाही. अशा व्यक्तीला मूळ गुंतवणूकदार/ युनिटधारकाच्या मृत्यूनंतर त्यांना देण्यात आलेल्या म्युच्युअल फंडांच्या युनिट्सवर दावा करण्याचा अधिकार आहे.

सुजाण आणि विवेकी गुंतवणूकदार आपल्या जवळच्या व्यक्तींना नामांकित करत आहेत जेणेकरून मालमत्तेचा व्यवहार सुरळीत पणे पार पडेल. म्युच्युअल फंडही यापेक्षा वेगळे नाहीत,हे नक्की सांगायचे तर एकाच नावाने असलेल्या फोलिओसाठी नॉमिनेशन आवश्यक होते. म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीचा फिनटेक दृष्टिकोन लक्षात घेता, म्युच्युअल फंड ऑनलाइन खरेदी करतानाही, आपण आपल्या नॉमिनींचे तपशील भरू शकता असा एक पर्याय आहे.

जर म्युच्युअल फंड युनिट्स संयुक्तपणे एकापेक्षा जास्त युनिटधारकांकडे असतील तर सर्व युनिटधारकांनी संयुक्तपणे अशा व्यक्तीला नॉमिनेट करणे आवश्यक आहे जे सर्व संयुक्त धारकांचे निधन झाल्यास युनिट्स प्राप्त करण्यास पात्र असेल.

Join Now: PersonalFN is now on Telegram. Join FREE Today to get 'Daily Wealth Letter' and Exclusive Updates on Mutual Funds

म्युच्युअल फंडांसाठी सिक्युरिटीज एक्स्चेंज बोर्ड ऑफ इंडियाचे (सेबी) नामांकन नियम

सेबीच्या 15 जून 2022 च्या परिपत्रकानुसार, सध्याच्या आणि भविष्यातील सर्व गुंतवणूकदारांना त्यांच्याकडे असलेल्या म्युच्युअल फंड युनिट्ससाठी नामांकन करण्याचा किंवा नॉमिनेशन सुविधेतून पूर्णपणे बाहेर पडण्याचा पर्याय असेल. विद्यमान फोलिओ गुंतवणूकदारांनी या नियमांचे पालन केले नाही, तर त्यांची गुंतवणूक गोठवली जाईल आणि त्यांना त्यामध्ये व्यवहार करता येणार नाहीत. अंतिम तारीख 31 मार्च 2023 आहे.

याव्यतिरिक्त, सेबीने सर्व मालमत्ता व्यवस्थापन कंपन्यांनी (एएमसी) युनिटधारकांना त्यांचे नॉमिनी निवडण्यासाठी किंवा नामांकन नाकारण्यासाठी ऑनलाइन आणि ऑफलाइन पर्याय प्रदान करणे बंधनकारक केले आहे. फिजिकल ऑप्शनच्या बाबतीत फॉर्मवर सर्व युनिटधारकांची स्वाक्षरी असणे आवश्यक आहे. ऑनलाइन पर्यायाच्या बाबतीत , फॉर्ममध्ये सर्व युनिटधारकांच्या प्रत्यक्ष स्वाक्षरीऐवजी माहिती तंत्रज्ञान अधिनियम, 2000 अंतर्गत मान्यता प्राप्त ई-साइन सुविधेचा वापर केला जाईल.

तसेच म्युच्युअल फंड घराण्यांनी ग्राहकांच्या नोंदींची सुरक्षितता आणि गोपनीयता राखण्यासाठी आवश्यक ती सर्व खबरदारी घ्यावी आणि ई-साइन पर्याय प्रदान करण्यासाठी योग्य यंत्रणा आहे की नाही याची खात्री करावी. युनिटधारक विशिष्ट फॉर्मचा वापर करून फंड हाऊसेस, रजिस्ट्रार किंवा ट्रान्सफर एजंटांना त्यांच्या पसंतीची माहिती देऊ शकतात.

एएमएफआयने म्हटले आहे की गुंतवणूकदार 3 पेक्षा जास्त नॉमिनीचा प्रस्ताव देऊ शकत नाही. प्रत्येक उमेदवाराला वाटप केलेल्या युनिट्सची टक्केवारी उमेदवारीमध्ये स्पष्टपणे नमूद करावी. जर हा भाग सांगितला गेला नाही तर एसेट एमएनेजमेंट सीओम्पनी नॉमिनीमध्ये सेटलमेंटचे समान वाटप करेल. नामनिर्देशनाअभावी, मृताच्या इच्छेनुसार आणि लागू उत्तराधिकार कायद्यानुसार युनिट कायदेशीर वारस दार किंवा वारसांच्या खात्यात हस्तांतरित केले जातील.

म्युच्युअल फंडात उमेदवारी अर्ज कसा भरायचा?

ज्या गुंतवणूकदाराने नॉमिनेशन चा पर्याय निवडला आहे त्याने खाते उघडण्याच्या फॉर्मचा नॉमिनेशन सेक्शन पूर्ण करून सुरुवात करावी. जर गुंतवणूकदाराने नंतर नॉमिनेशन फॉर्म भरला तर ते म्युच्युअल फंड किंवा त्याच्या रजिस्ट्रारच्या नियुक्त गुंतवणूकदार समर्थन केंद्रात पाठवू शकतात.

एएमएफआयच्या म्हणण्यानुसार, नॉमिनेशनमध्ये नंतर कधीही आणि आवश्यक तेवढ्या वेळा बदल केला जाऊ शकतो. ऑनलाइन नामांकन सादर करताना युनिट धारकांना एक लिंक पुरविली जाते जेणेकरून टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन (2एफए) वापरुन माहितीची पडताळणी केली जाऊ शकते. ऑनलाइन प्रक्रियेसाठी कोणत्याही फॉर्मची आवश्यकता नाही. पर्यायाने, गुंतवणूकदार संगणक युग व्यवस्थापन सेवा (सीएएमएस) कोणत्याही केंद्रावर योग्यरित्या भरलेला आणि स्वाक्षरी केलेला भौतिक फॉर्म सादर करू शकतो .

• जर आपण विद्यमान गुंतवणूकदार असाल तर - परिपत्रक जारी होण्यापूर्वी यापूर्वी नामांकन माहिती सादर केलेल्या विद्यमान गुंतवणूकदारांना घोषणापत्र पुन्हा सादर करण्याची आवश्यकता नाही. ज्या गुंतवणूकदारांनी अद्याप नामनिर्देशनाची माहिती सादर केलेली नाही, त्यांच्यासाठी ३१ मार्च २०२३ ही अंतिम मुदत आहे. ते गुंतवणूक प्लॅटफॉर्मवर टीवो-फॅक्टर ए यूथेन्टिकेशन लॉगिनद्वारे त्यांचे नामांकन सादर करू शकतात किंवा नामांकनातून बाहेर पडू शकतात. अल्पवयीन नॉमिनीचा मोबाइल नंबर, ईमेल आयडी आणि नॉमिनी किंवा पालकाची ओळख तपशील वैकल्पिक आहेत.

• जर आपण नवीन गुंतवणूकदार असाल - नवीन ट्रेडिंग आणि डीईमॅट ए काउंट उघडणार्या गुंतवणूकदारांना नॉमिनेशन प्रदान करणे आवश्यक आहे किंवा डिक्लेरेशन फॉर्मद्वारे नॉमिनेशनमधून बाहेर पडणे आवश्यक आहे. ज्या ठिकाणी कागदपत्रावर खातेदाराची प्रत्यक्ष स्वाक्षरी असते, तेथे ट्रेडिंग आणि डी इमॅट ए साठी उमेदवारी अर्ज दाखल करण्यासाठी कोणत्याही साक्षीदाराची आवश्यकता नसते . मात्र, खातेदाराने स्वाक्षरीऐवजी अंगठ्याचा ठसा वापरल्यास साक्षीदाराची स्वाक्षरी आवश्यक आहे. हे ई-साइन वैशिष्ट्याचा वापर करून ऑनलाइन सादर केलेल्या नामांकन किंवा घोषणा दस्तऐवजांना देखील लागू होते.

आपण म्युच्युअल फंडांसाठी नॉमिनी डिक्लेरेशन सादर करावे की नॉमिनेशनमधून बाहेर पडावे?

म्युच्युअल फंडांमध्ये नामांकनाची प्रक्रिया महत्त्वपूर्ण आहे कारण यामुळे कोणत्याही कायदेशीर अडचणींशिवाय गुंतवणूकदाराचा मृत्यू झाल्यास आपली गुंतवणूक योग्य दावेदाराकडे हस्तांतरित करणे शक्य होते. नॉमिनी अशी कोणतीही व्यक्ती असू शकते ज्यावर आपण सर्वात जास्त विश्वास ठेवता - जोडीदार, मुले, मित्र इत्यादी. संयुक्तरित्या ठेवलेल्या म्युच्युअल फंड युनिट्सच्या बाबतीत, युनिट्स जिवंत धारकाकडे हस्तांतरित केले जातात. तथापि, एकट्या युनिटधारकाच्या बाबतीत नामनिर्देशित माहिती उपलब्ध नसल्यास, कायदेशीर उत्तराधिकारी किंवा लाभार्थीला युनिट्स प्रसारित करण्यासाठी आखलेल्या प्रक्रियेतून जावे लागेल.

आपल्या म्युच्युअल फंडांसाठी नॉमिनी डिक्लेरेशन सबमिट करून, आपण आपल्या कुटुंबाला आपल्या गुंतवणुकीसाठी कायदेशीररित्या पात्र असल्याचे सिद्ध करण्याचा त्रास सोडतो. आपण गुंतवणूकदाराचा अकाली मृत्यू झाल्यास आपल्या गुंतवणुकीची परतफेड करणे सोपे करता, ज्यामुळे उद्भवू शकणार्या कोणत्याही आर्थिक जबाबदाऱ्या सुलभ होतात. त्यामुळे मार्केट रेग्युलेटरने आदेश दिला असो वा नसो, आपल्या म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीसाठी नॉमिनेशन डिटेल्स देण्याचा सल्ला दिला जातो. बहुसंख्य म्युच्युअल फंड कंपन्या सध्या नॉमिनेशनशिवाय सिंगल होल्डिंग मोडमध्ये नवीन फोलिओ उघडण्यास मनाई करतात.

मात्र, यापूर्वी म्युच्युअल फंड युनिटधारकांना नॉमिनेशनमधून बाहेर पडण्याचा पर्याय नव्हता. या नव्या दुरुस्तीमुळे त्यांना तो पर्याय उपलब्ध झाला आहे, परंतु सेबीने दिलेल्या मुदतीनंतर त्यांचे फोलिओ गोठविण्यात कोणतीही अडचण येऊ नये म्हणून युनिटधारकांनी ३१ मार्च २०२३ पूर्वी दोनपैकी एक पर्याय निवडणे आवश्यक आहे. ज्या गुंतवणूकदारांनी 'डू नॉट विश टू नॉमिनेशन'चा जाहीरनामा सादर करून माघार घेतली आहे, त्यांना 1 एप्रिल 2023 पासून त्यांच्या म्युच्युअल फंड युनिट्सची रिडीम करणे किंवा सिस्टिमॅटिक विथड्रॉल प्लॅन्स (एसडब्ल्यूपी) किंवा सिस्टिमॅटिक ट्रान्सफर प्लॅन्स (एसटीपी) सारखे कामकाज करता येणार नाही.

शेवटी...

त्यामुळे प्रत्येक म्युच्युअल फंड युनिटधारकाला वारसा हक्काने आपली मालमत्ता हस्तांतरित करायची असेल तर त्यांनी आपल्या नॉमिनींची नोंदणी करणे शहाणपणाचे ठरेल. हे लक्षात ठेवा की म्युच्युअल फंडांची नॉमिनेशन सुविधा हा म्युच्युअल फंड युनिट्सला रिडेम्प्शनच्या मार्गाने न जाता एका युनिटहोल्डरकडून दुसर्या युनिटहोल्डरकडे हस्तांतरित करण्याचा एकमेव मार्ग आहे. पीएस: आमच्याकडे पर्सनलएफएनमध्ये विनाअडथळा म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीसाठी एक विशेष ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म पर्सनलएफएन डायरेक्ट आहे, हे म्युच्युअल फंडांच्या डायरेक्ट प्लॅनमध्ये प्रवेश करण्यासाठी आणि गुंतवणूक करण्यासाठी एक व्यासपीठ आहे. पर्सनलएफएन डायरेक्ट आपल्याला आपल्या जोखीम प्रोफाइलवर आधारित तयार म्युच्युअल फंड पोर्टफोलिओमध्ये गुंतवणूक करण्यास ऑफर करते, जे आपल्या गुंतवणुकीच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आमच्या संशोधन कार्यसंघाने धोरणात्मकरित्या डिझाइन केलेले आहे. हे आपल्याला गुंतवणूक करण्यास आणि वेगवेगळ्या एएमसीसह आपल्या व्यवहारांवर लक्ष ठेवण्यास मदत करण्यासाठी सिंगल-पॉइंट अॅक्सेस प्रदान करते.

तर आपण कशाची वाट पाहत आहात, आता पर्सनलएफएन डायरेक्टसह आपली म्युच्युअल फंड गुंतवणूक ऑनलाइन सुरू करा!

MITALI DHOKE is a Research Analyst at PersonalFN. She is an MBA (Finance) and a post-graduate in commerce (M. Com). She focuses primarily on covering articles around mutual funds including NFOs, financial planning and fixed-income products. Mitali holds an overall experience of 4 years in the financial services industry.

She also actively contributes towards content creation for PersonalFN’s social media platforms in the endeavour to educate investors and enhance their financial knowledge.